باوجود در این روزها که استفاده از اینترنت با این وسعت فراگیر شده است اما هنوز هستند کشورهایی که به اینترنت دسترسی ندارند. طبق آمار‌های منتشر شده از طرف اتحادیه جهانی مخابرات (ITUU)، به نظر می‌رسد تعداد این کشورها قابل توجه باشد.
اتحادیه جهانی مخابرات اخیرا نقشه ای را منتشر کرده است که وضعیت دسترسی قاره‌های مختلف جهان را به اینترنت نشان میدهد. طبق این نقشه درصد بالایی از جمعیت بیشتر کشورهای منطقه خاورمیانه و آفریقا به اینترنت دسترسی ندارند. هم چنین مردم قاره آفریقا برای دسترسی به اینترنت نسبت به مردم خاورمیانه شرایط سخت تری دارند و درست به همین دلیل هم تعداد کشورهایی که بیشتر جمعیت شان به اینترنت دسترسی ندارند، در خاورمیانه کمتر از آفریقا است.
به این ترتیب ایران در نقشه اتحادیه جهانی مخابرات با رنگ زرد مشخص شده است که نشان می دهد تا پایان سال ۲۰۱۵ بین ۵۱ تا ۷۵ درصد از جمعیت کشور ما به اینترنت دسترسی نداشته اند. کشورهای دیگری مانند سوریه و یمن هم در منطقه خاورمیانه از نظر دسترسی به اینترنت شرایط مشابهی با ایران دارند و در نقشه ITU با رنگ زرد مشخص شده اند.
شرایط اغلب کشورهای همسایه ایران مانند عراق، ترکمنستان، افغانستان و پاکستان شرایط بسیار بدتر از ایران بوده است و در این نقشه با رنگ نارنجی مشخص شده‌اند که بر اساس تعریف اتحادیه جهانی مخابرات بین ۷۶ تا ۱۰۰ درصد از ساکنان این کشورها تا پایان سال ۲۰۱۵ به اینترنت دسترسی نداشته‌اند. این شرایط اما برای اکثر کشورهای قاره آفریقا وجود دارد و بین ۷۶ تا ۱۰۰ درصد جمعیت بیشتر کشورهای این قاره تا پایان سال ۲۰۱۵ به اینترنت دسترسی نداشته اند.
در این میان ۵۱ تا ۷۵ درصد از جمعیت کمتر از ۱۰ کشور قاره آفریقا تا سال گذشته میلادی بدون دسترسی به اینترنت بوده اند. جالب اینکه در کل قاره آفریقا تنها دو کشور آفریقای جنوبی و نیجریه به رنگ سبز کمرنگ در این نقشه مشخص شده اند که نشان میدهد تا سال گذشته میلادی بین ۲۶ تا ۵۰ درصد از جمعیت این دو کشور به اینترنت دسترسی نداشته اند.
تحول موبایلی در آفریقا
اگر از مرکز آکرا پایتخت غنا به سمت ردیف های مرتبی از خانه‌‌های حاشیه این شهر برویم می‌بینیم که چطور جاده‌‌های آسفالت درست مانند خطوط تلفن ناپدید می‌‌شوند. با این وجود کوامی ویلیامز فارغ التحصیل دانشکده MIT مایوس نشد و استارت آپی را راه اندازی کرد که با فرآوری محصول درختان مورینگا، چای و روغن‌‌های آرایشی تولید می کند. تا پیش از رشد چشمگیر استفاده از گوشی‌‌های موبایل در سراسر آفریقا راه اندازی یک کسب و کار کوچک شبیه این، تقریبا غیر ممکن بود؛ چون هزینه ارتباط با هزاران خرده مالک که درختان مورینگا را پرورش می دادند بسیار گران و زیاد بود. حالا اما با رشد ارتباطات موبایلی تجارت کوامی ویلیامز از محصولات درختان مورینگا از سوی ۱۵۰۰ کشاورز حمایت میشود.
با رشد نفوذ گوشی های موبایل و افزایش درآمد ها، اکنون این جادو سراسر آفریقا را گرفته است. کشاورزان از گوشی‌‌های موبایل برای کنترل قیمت‌‌های بازار تا پیش از فروش محصولات شان به واسطه‌‌ها استفاده می کنند و تجار می‌‌توانند پرداخت‌‌ها را به صورت موبایلی انجام بدهند. MIT به تازگی مطالعه ای در این زمینه انجام داده که نشان میدهد با دسترسی بسیار ساده به خدمات مالی، موبایلی کنیا به نام M-Pesa در فاصله سال‌‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۴، دو درصد از خانواده‌‌های کنیایی از فقر نجات پیدا کرده اند.
تاثیر دقیق و مهم گوشی های موبایل روی رشد اقتصادی به سختی قابل ارزیابی و سنجش است. بنیاد جهانی GSMA که در زمینه اپراتور‌های موبایلی جهان تحقیق و بررسی میکند، اعلام کرده به ازای هر ۱۰ درصد افزایش ضریب نفوذ گوشی موبایل در کشورهای فقیر، بهره وری تا بیش از چهار درصد رشد می کند. این بنیاد همچنین به این نتیجه رسیده که دو برابر شدن کاربری و استفاده از اینترنت موبایل رشد سالانه تولید نا خالص ملی را برای هر نفر تا نیم درصد افزایش میدهد. به این ترتیب اکنون تحلیلگران معتقدند آفریقا در اوج دومین انقلاب موبایلی خود قرار گرفته است. یک دهه پیش تنها ۱۲۹ میلیون کاربر موبایل در سراسر قاره آفریقا وجود داشت که این میزان ۱۰برابر بیشتر از تعداد خطوط ثابت تلفن در این قاره بود. با این حال از آن زمان به بعد تعداد کاربران فعال موبایل قاره آفریقا به حدود یک میلیارد نفر رسیده است.
اما با وضعیت کنونی طبق تخمین هایی که زده میشود باید هر آفریقایی یک گوشی موبایل داشته باشد. اما در واقع تعداد زیادی از آفریقایی ها سیم کارت های مختلفی دارند که ب ه‌طور مرتب و برای تماس با افراد متفاوت، آنها را بیرون آورده و عوض می کنند. بررسی دقیق‌‌تر اطلاعات نشان می دهد کمتر از نیمی از آفریقایی‌‌ها گوشی موبایل دارند؛ این دسته آن هایی هستند که در شهر‌ها زندگی می‌‌کنند، ثروتمندتر بوده و تحصیلات بهتری نسبت به بقیه دارند.
شکاف فقر و اینترنت
این شکاف حتی بسیار بیشتر هم میشود، وقتی که موضوع به دسترسی به اینترنت برسد. هر چند گوشی های موبایل روش آنلاین شدن آفریقایی ها را متحول کرده اند، اکثر ساکنان قاره سیاه از طریق گوشی‌‌های موبایلشان مستقیما به فضای مجازی راه پیدا کرده اند تا کامپیوتر‌های شخصی. اما بسیاری از این افراد هنوز دسترسی به اینترنت و جهان بزرگ آن ندارند. حالا اتحادیه جهانی مخابرات اعلام کرده سه چهارم آفریقایی‌‌ها از اینترنت استفاده نمی کنند، این در حالی است که این رقم برای ساکنان قاره اروپا تنها به ۲۱ درصد از کل جمعیت آنها می رسد.
دو دلیل اصلی برای عدم دسترسی بسیاری از آفریقایی‌‌ها به یک گوشی موبایل ساده وجود دارد. اول اینکه آفریقا قاره بسیار بزرگی است که اکثر مردم آن در میان مزارع و دهکده‌‌های کوچک پراکنده هستند. نصب و راه اندازی دکل‌‌های مخابراتی در مناطق دورافتاده یک چالش مهم است. شرکت‌‌های مخابراتی معمولا به ژنراتورهای دیزلی گران قیمت وابسته هستند که نیاز به سوخت گیری مداوم و منظم دارند؛ دکل‌‌های مخابراتی هم برای انتقال تماس‌‌ها و اطلاعات به شبکه گسترده تری نیاز دارند. بنابراین شرکت‌‌های مخابراتی باید هزینه بیشتری برای کابل کشی یا خرید پهنای باند روی ماهواره ها بپردازند.
شاید به همین دلیل هم هست که حالا تنها حدود ۴۳ درصد از آفریقایی ها می‌‌توانند سیگنال‌‌های ۳G را دریافت کنند و تنها ۱۶ درصد آنها می‌‌توانند از خدمات پهنای باند و اینترنت پرسرعت موبایلی ۴G بهره ببرند. هزینه‌‌های دانلود یا بارگذاری اطلاعات هم در آفریقا نسبت به اغلب مناطق دیگر دنیا بسیار بیشتر است، چون بایت‌‌های اطلاعات باید به کابل‌‌های طولانی زیر دریایی بروند و دوباره از مسیر‌های مارپیچی به کابل های زمینی برسند و هزاران مایل را طی کنند.
از میان ده کشور برتر جهان از نظر داشتن بالاترین هزینه اینترنت، هفت کشور در قاره آفریقا هستند؛ کشور هایی شامل اوگاندا، رواندا، برونئی و چاد با هزینه ۵۰۱ دلار در ماه برای ارتباط اینترنتی در صدر این فهرست قرار دارند. فقر هم این مشکل را پیچیده تر میکند؛ به خصوص در کشورهای جنوب صحرای آفریقا که حدود ۴۰ درصد از مردم با هزینه ۹/ ۱ دلار در روز زندگی می‌‌کنند. شرکت های مخابراتی دلایل کمتری برای گسترش پوشش خود به دهکده هایی دارند که ساکنان شان توانایی پرداخت هزینه استفاده از خدمات موبایلی را ندارند.