رکود مسکن، هنوز هم چراغ خاموش از
صنایع وابسته به‌خود قربانی می‌گیرد؛ از یکسو بازار سیمان، دومین کالای
پرمصرف جهان را کساد کرده و از سویی دیگر، کمر فولادی‌ها را خم‌کرده است.
از آنجا که بخش عمده تولیدات صنایع فولاد و سیمان در ساخت‌وساز و
طرح‌های عمرانی مصرف می‌شود، در سال‌های اخیر رکود این دو حوزه توانسته گرد
و خاک صنعت سیمان و آتش کوره صنعت فولاد را فروبنشاند. طبق آخرین آمار
انجمن تولیدکنندگان فولاد، مصرف ظاهری فولاد در سه‌ماهه نخست سال گذشته
4هزار و 994هزار تن بوده که این میزان در سه‌ماهه نخست سال‌جاری با 14درصد
کاهش به 4هزار و 277هزار تن رسیده است.
مدیرعامل هلدینگ سیمان فارس و خوزستان با اشاره به اینکه خمیرمایه توسعه
و ساخت و ساز، سیمان است، از تأثیر قابل توجه رکود مسکن بر صنعت سیمان خبر
می‌دهد. به گفته مرتضی لطفی در 10سال اخیر حدود 45میلیون تن ظرفیت جدید در
صنعت سیمان کشور ایجاد شد که بر اثر آن ایران با ظرفیت تولید و مصرف
80میلیون تن در سال، رتبه چهارم دنیا را از آن خود کرد اما از اواخر سال
91با بروز رکود مسکن، صنعت سیمان نیز مانند هزار نوع تولید وابسته به بخش
مسکن، دچار مشکل شد که بر اثر آن، ایران رتبه چهارم در رده‌بندی تولید و
مصرف سیمان جهان را به آمریکا داد و خود به رده هفتم سقوط کرد.
لطفی در گفت‌وگو با همشهری، با اشاره به تاثیرگذاری ساخت‌وساز بر صنعت
سیمان و همچنین کاهش 58و 48درصدی صدور پروانه ساختمانی در 2سال اخیر،
می‌گوید: مصرف داخلی سیمان که با احتساب صادرات در سال 91تقریبا 65میلیون
تن بود، بیش از 20درصد کاهش یافته و (بدون احتساب صادرات) به 45میلیون تن
در سال 94رسیده است. برای سال 95نیز مصرف داخلی 40میلیون تن یعنی معادل نصف
ظرفیت تولید، برآورد می‌شود که با توجه به روند 5ماه نخست، برآورد درستی
است.
به گفته مدیرعامل بزرگ‌ترین هلدینگ سیمان کشور، بازار مصرف سیمان داخلی
در سال‌جاری نسبت به سال‌های گذشته حداقل 25درصد کاهش یافته که بخش عمده‌ای
از آن متاثر از رکود ساخت‌وساز است. براین‌اساس انجمن صنفی تولیدکنندگان
سیمان نیز برای سال 95پیش‌بینی کرده است معادل 70درصد از ظرفیت تولیدی خود،
سیمان تحویل دهد درحالی‌که این صنعت در سال 91بیش از ظرفیت تولیدی، سیمان
تحویل می‌داد.
به گفته وی پیش از رکود مسکن، ایران با ظرفیت تولید سالانه 80میلیون تن
سیمان رتبه چهارم تولید و مصرف جهان را داشت اما فعلا به رتبه هفتم سقوط
کرده و آمریکا با ظرفیت تولید سالانه 79میلیون تن، جای ایران را گرفته است.
علاوه بر این، سرانه مصرف سیمان ایران نیز که در سال‌های بازسازی و نوسازی
پس از جنگ به 750تن رسیده بود، در شرایط فعلی به 560کیلوگرم رسیده است. او
درباره تأثیر رکود مسکن بر اشتغال در صنعت سیمان تصریح می‌کند: حدود 120تا
130هزار نفر مستقیما و شاید بیش از یک میلیون نفر غیرمستقیم در صنعت سیمان
شاغل هستند، با رکود مسکن و کاهش فروش سیمان در کشور به‌دلیل خاص بودن
نیروهای این صنعت به جز از نظر تعداد شیفت و میزان ساعات کار، تغییر چندان
محسوسی در اشتغال این صنعت رخ نداده اما در مشاغلی که غیرمستقیم به سیمان
وابسته هستند، وضعیت بدتر بوده است؛ به‌گونه‌ای که شغل حداقل 30درصد از
شاغلان حوزه حمل‌ونقل سیمان از بین رفته است.
عضو هیأت مدیره انجمن تولیدکنندگان فولاد به همشهری می‌گوید: درحالی‌که
تغییرات مصرف سالانه فولاد در کشورها معمولا به یک تا 3درصد می‌رسد، مصرف
ظاهری فولاد ایران (میزان تولید به اضافه واردات منهای صادرات) در بازه
4ساله 91تا 95 در یک سقوط آزاد فاجعه‌آمیز با افت 30درصدی مواجه شده و از
22میلیون تن مصرف در سال 91به کمتر از 16میلیون تن در شرایط فعلی رسیده
است. به گفته سیدبهادر احرامیان، توان تولیدی فولاد ایران از حدود 12میلیون
تن در سال 91به ظرفیت فعلی حدود 25میلیون تن رسیده است اما به‌دلیل رکود
در 2بازار عمده مصرف فولاد، یعنی مسکن و طرح‌های عمرانی فعلا سالانه فقط
حدود 17میلیون تن فولاد تولید می‌شود.
البته این فعال حوزه فولاد تصریح می‌کند: گرچه مصرف و تولید فولاد کاهش
یافته اما در وضعیت اشتغال صنعت فولاد اتفاق چندان محسوسی رخ نداده است؛
چراکه بخش عمده این صنعت را شرکت‌های بزرگ دولتی تشکیل می‌دهند که باوجود
رکود، تعدیل نیرو نکرده‌اند اما واحدهای کوچک و خصوصی زیادی به‌ویژه در
صنعت نورد، با رکود مسکن و توقف طرح‌های عمرانی، زیان‌ده و تعطیل شده‌اند
که البته وضعیت آنها در سایه سنگین واحدهای بزرگ دولتی دیده نشد.