داستان تغییر ساعت

مشخص نیست که ابتکار اولیه تغییر ساعت در آغاز نیم سال گرم از کجا آمده است، اما تاریخ نشان می‌دهد که کشورهای اروپایی که هم درعرض‌های جغرافیایی بالاتری هستند و بهره کم‌تری از نور آفتاب دارند و هم مصرف کننده انرژی هستند که یعنی منابع انرژی شان از جمله زغال سنگ محدود و گران است، در این زمینه از بسیاری کشورهای دیگر جلو بوده اند.

به گزارش ایسنا،می گویند در ۱۹۰۷ ویلیام ویلت انگلیسی، یکی از اولین کسانی بود که ایده ساعت تابستانی و زمستانی را مطرح کرد، بعد از او و در ۱۹۱۶ اواخر جنگ جهانی اول، این ایده به دست بنجامین فرانکلین مخترع و سیاست مدار آمریکایی ترویج شد، تا به استفاده بیشتر از نور روز به صرفه جویی در هزینه‌ها کمک کند و در نتیجه مردم مجبور نباشند صبح‌های زود هم از شمع روشن استفاده کنند.

آلمان که در این زمان درگیر جنگ بود، یکی از اولین کشورهایی است که تغییر ساعت تابستانی را اجرایی کرد تا مصرف داخلی زغال سنگ را کاهش دهد و به امکانات جنگی اش بیافزاید.

تغییر ساعت البته همیشه همین یک ساعت به جلو در آغاز نیمه گرم و یک ساعت به عقب در آغاز نیمه سرد سال نبوده است، در برخی کشورها ساعت را تنها ۳۰ دقیقه جا به جا می‌کردند، بعضی کشورها ساعت را دو ساعت به عقب و جلو می‌بردند، در بعضی زمان‌ها هم ساعت تابستانی دو ساعت و ۴۰ دقیقه جلو می‌آمد و در زمستان به جای اولش بر می‌گشت.

در ایران مساله تغییر ساعت با تاخیر بیشتری نسبت به اروپا مطرح شد، کمی بعد از ۱۳۱۱ و زمانی دکتر حسابی و تیم همکارانش بالاخره موفق شدند نظمی به ساعت رسمی بدهند و با محاسبه عرض و طول جغرافیایی مناطق مختلف ایران و مکاتبه با گرینویچ، برای کشور یک ساعت رسمی تعیین شد. گرینویچ در انگلستان محلی است که نصف النهار مبدا از آن می‌گذرد و ساعت در تمام دنیا بر اساس فاصله با این نصف النهار تعیین می‌شود.

تغییر ساعت زمستانی و تابستانی در ایران هم به همان دلایلی که در همه دنیا عملی شد، یک قاعده رسمی بود که تا انقلاب ۵۷ اجرایی می‌شد، بعد از انقلاب، این قاعده به فراموشی سپرده شد؛ تا ۱۳۷۰ زمانی که اکبر هاشمی رفسنجانی رییس جمهور بود و اعلام شد که با تغییر ساعت می‌توان روزانه در ساعت اوج مصرف تا ۱۰۰ مگاوات ساعت، برق صرفه جویی کرد و در نتیجه هیات دولت در مصوبه ای اعلام کرد که تغییر ساعت تابستانی و زمستانی دوباره در دستور کار قرار دارد.

با این وجود در زمان دولت محمود احمدی نژاد در همان اسفند ماه سال ۱۳۸۴، هیات دولت اعلام کرد که مصوبه تغییر ساعت سال ۷۰ را ملغی کرده است و دیگر ساعت‌ها را جلو و عقب نخواهند برد، استدلال این بود که این کار به کاهش بار ترافیک کمک می‌کند و با نزدیک کردن ساعت ناهار و نماز، از اتلاف وقت در میانه روز جلوگیری می‌کند. در همین زمان اما مدیر دفتر مدیریت مصرف برق شرکت توانیر اعلام کرده بود که با تغییر ساعت در اول فرودین مصرف برق در سرتا سر کشور به صورت میانگین ۱.۵ درصد کاهش پیدا می‌کند.

این تصمیم دولت البته خیلی پایدار نماند، در سالهای ۸۵ و ۸۶ مجلس تلاش‌هایی برای برگرداندن ساعت تابستانی و زمستانی کرد و در نهایت در مرداد ۸۶، قانونی در این زمینه تصویب شد که دولت را مکلف می‌کرد هر سال دوبار ساعت رسمی کشور را متناسب با وضعیت کره زمین تغییر دهد، اول فرودین ساعت را یک ساعت به جلو ببرد و در پایان شهرویور آن را یک ساعت عقب برگرداند.

بیشتر کشورهای دنیا از قاعده تغییر ساعت تابستانی و زمستانی استفاده می‌کنند، تمام اروپا به غیر از بلاروس، ایسلند، گرجستان و ارمنستان ساعت تابستانی و زمستانی دارند. در آسیا، چین برنامه ای برای تغییر ساعتش متناسب با فصل‌ها ندارد. روسیه کشوری که بین شرق و غربش حدود ۱۱ ساعت اختلاف زمان وجود دارد از این قاعده پیروی نمی‌کند، اما سوریه، ترکیه و اردن ساعت‌ها را در آغاز نیمه اول و دوم سال جابه جا می‌کنند. در آمریکای شمالی، بیشتر ایالت‌ها ساعت تابستانی و زمستانی دارند اما در مورد این که هر کدام این ساعت را چه زمانی اعمال کنند اتفاق نظر وجود ندارد، بنا براین برخی ایالت‌ها ساعت را در یک روز عقب می‌کشند و برخی در یک روز دیگر. استرالیا و نیوزلند هم ساعت را تغییر می‌دهند.

اما درآمریکای جنوبی هنوز بیشتر کشورها از این قاعده تبعیت نمی‌کنند که با توجه به عرض جغرافیایی و نزدیکی شان به مدار استوا آنقدرها هم بعید نیست با این وجود در آفریقا، مراکش و کشورهای غرب صحرای آفریقا ساعت را تغییر می‌دهند.

به این ترتیب نگرانی‌های کمتری برای پیاده روی بچه‌ها تا مدرسه در صبح‌های زود وجود دارد، در مصرف برق و انرژی صرفه جویی می‌شود، بعضی کشورها می‌گویند تغییر ساعت و استفاده بیشتر ازنور روز به آن‌ها درکاهش جرم و جنایت در ساعت‌های اولیه صبح کمک کرده است و بعضی‌ها هم ادعا می‌کنند که این کار انگیزه مردم را برای ورزش‌های بیرون از خانه در ساعت‌های اولیه صبح بیشتر می‌کند.