داشتن تغذیه مناسب، سطح بهداشتی – درمانی
کافی، داشتن مکان زندگی راحت و آسوده، امکانات مالی کافی و … موارد مهمی در
زندگی سالمندان هستند که باعث ارتقای سطح روانی و جسمی و در نهایت شادی و
سرزندگی آنها می‌شوند اما بخش مهمی از رازهای شادی و سلامت سالمندان به
تفریح آنها مرتبط است که معمولا کمتر به آن توجه می‌شود چون اغلب ما فکر می‌کنیم آنها بیشتر به استراحت و محیط آرام نیاز دارند.
در حالی که سالمندان وقت آزاد زیادی دارند
و اگر بتوانند بخشی از زمان خود را به تفریح اختصاص دهند قطعا سلامت روانی
و جسمی شان تضمین خواهد شد. تفریحات در نظر گرفته شده برای سالمند باید
انرژی و نشاط بیشتری به او بدهد؛ بدون اینکه آزار و اذیتی به او برساند.
۷ معیاری که برای انتخاب تفریح مناسب سالمندان باید در نظر گرفت
مثلا تفریحی مانند بازی شطرنج ممکن است
برای سالمندی مفید و برای سالمند دیگری خسته کننده و حتی مضر باشد یا اگر
به سالمندی که بیماری ریوی یا آرتروز شدید دارد توصیه کنیم هر روز پیاده
روی کند، در واقع نه فقط موجب آزار او شده ایم بلکه ممکن است سلامت جسمی او
را هم به خطر اندازیم. بنابراین برای انتخاب نوع تفریح سالمندان این شرایط
باید در نظر گرفته شود.
۱- در نظر گرفتن وضعیت فرهنگی – اجتماعی
نوع فرهنگ و ساختار اجتماعی که فرد در آن
رشد کرده، نکته بسیار مهمی است که علایق و دلبستگی‌های او را نمایان می‌کند. مثلا برای فردی که در یک خانواده مذهبی رشد کرده شاید حضور در مراسم
قرآن خوانی یا مراسم مذهبی بسیار نشاط بخش باشد. چنین سالمندانی علاقه
زیادی هم به سفرهای زیارتی دارند؛ بنابراین باید شرایطی به وجود آید تا با
تورهای مسافرتی ارزان قیمت به سفر بروند.
تفریح‌های مذهبی برای افرادی که در اروپا
زندگی می‌کنند یا سطح اعتقادی مذهبی قوی ندارند، مناسب نیست. برای این
افراد به رفتن به مناطق تاریخی، طبیعت گردی، حضور در مجامع ادبی و گوش دادن
به موسیقی‌های مورد علاقه به جای حضور در مراکز مذهبی خیلی مفرح‌تر است.
۲- در نظر گرفتن شرایط تحصیلی
جامعه سالمندان ما به سمتی می‌رود که
تعداد سالمندان تحصیلکرده بیشتر شده است. برای فردی که تحصیلاتی در زمینه
خاص و علاقه به مطالعه دارد، به احتمال زیاد کتاب گزینه مناسبی برای اوقات
فراغت است. این افراد می‌توانند در مراسم ادبی و شعرخوانی حضور یابند.
۷ معیاری که برای انتخاب تفریح مناسب سالمندان باید در نظر گرفت
در گوشه و کنار شهر و در کتابخانه‌ها و
محافل ادبی گاهی سالمندان می‌توانند همتایان خود را بیابند و بدین وسیله
دوستان جدیدی هم پیدا کنند. جدول حل کردن، بازی شطرنج و بازی‌های دیگر فکری
نیز برای افراد تحصیلکرده تفریح‌های خوبی است.
۳- در نظر گرفتن مکان تفریحی
در کشورهای پیشرفته دنیا مراکز تفریحی
برای سالمندان در محله‌های مختلف وجود دارد و با توجه به شرایط جسمانی
سالمند نزدیکترین آنها انتخاب می‌شود و سالمند در ساعات و روزهایی از هفته
در آنجا حضور می‌یابد. در کشور ما نیز چند مرکز وجود دارد و تلاش شده مراکز
بیشتری دایر شود ولی تعداد این مراکز بسیار اندک است و نمی‌تواند جمعیت رو
به رشد سالمندی کشور ما را پوشش دهد.
۴- در نظر گرفتن شرایط اقتصادی
تفریحی که برای هر سالمندی توصیه می‌شود
به شرایط اقتصادی او نیز بستگی دارد. سالمندی دوره ای است که کمتر کسی شاغل
است. اغلب سالمندان بازنشسته اند و در بازنشستگی هم درآمد کاهش می‌یابد.
از یک سو، سطح هزینه‌ها به دلیل ناتوانی‌های ناشی از بیماری و هزینه‌های درمانی بالا می‌رود و از سوی دیگر، ساختار
جامعه ما طوری است که والدین همچنان نقش حمایتگری خود را هنگام ازدواج
فرزندان و بعد از ورود عروس و داماد و نوه‌ها به زندگی ایفا می‌کنند و این
کار نیز مخارج آنها را چند برابر می‌کند.
در یک نظرسنجی از سالمندان پرسیده شد برای
چه به مراکز ورزشی یا مراکز تفریحی مراجعه نمی‌کنند؟ بسیاری از آنها دلیل
اصلی حضور نیافتن در چنین مراکزی را نبود امکانات مالی عنوان کردند.
بنابراین بهتر است تفریحی برای سالمند در نظر گرفته شود که متناسب با شرایط
اقتصادی او باشد یا هزینه‌ها را به حداقل برسانند.
۷ معیاری که برای انتخاب تفریح مناسب سالمندان باید در نظر گرفت
۵- در نظر گرفتن هنر و حرفه سالمندان
بعضی از سالمندان هنر خاصی دارند، مثلا
کار دستی بلد هستند. باید مراکزی تاسیس شود که سالمندان بتوانند کارهای
دستی خود را به این مراکز ارائه دهند. حتی سالمندانی هستند که به کشاورزی
علاقه زیادی دارند. برای این گروه باید پارک هایی را در نظر گرفت و باغبانی
و کاشت گل و گیاه را برعهده سالمندان علاقمند به ۸این کار گذاشت.
البته در مرکز کهریزک مناطقی وجود دارد که
سالمندان می‌توانند در آن به کاشت گل و گیاه بپردازند ولی هنوز برنامه
گسترده و جامعی در نقاط دیگر تهران و شهرستان‌ها دیده نمی‌شود. حتی در مرکز
کهریزک نگهداری از حیوانات دست آموزی را شروع کرده اند ولی این کار باید
در هر پارکی انجام شود و هر سالمندی یک حیوان دست آموز داشته باشد و از آن
مراقبت کند.
سالمندان روستایی به طور خودکار و به دلیل
دسترسی راحت به طبیعت و حیوان، این کار را انجام می‌دهند. نگهداری از
حیوانات نقش درمانی هم ایفا می‌کند. ثابت شده سالمندان مبتلا به آلزایمر
(آلزایمر خفیف) با نگهداری از حیوانات آرامش بیشتری پیدا می‌کنند.
۶- در نظر گرفتن فعالیت فیزیکی
ورزش برای سالمندان باعث تندرستی و سلامت
جسم و روح می‌شود؛ بنابراین اختصاص دادن مکان هایی برای ورزش سالمندان جزو
ضروریات است. بعضی از مراکز ورزشی استانداردهای لازم را ندارند و ممکن است
سلامت سالمند را به خطر اندازند. مثلا کفپوش مناسبی نداشته باشند و باعث
لیز خوردن سالمند و زمین خوردنش شوند.
۷ معیاری که برای انتخاب تفریح مناسب سالمندان باید در نظر گرفت
در کشورهای توسعه یافته که تقریبا ۲۵ درصد
از جمعیت آنها سالمند هستند توجه بیشتری به این طیف سنی شده است و در هر
محله ای باشگاه‌های استانداردی وجود دارد که سالمندان همان محله می‌توانند
در آنجا حضور یابند.
بهترین ورزش برای این گروه سنی ورزش‌های مقاومتی و هوازی است. توصیه می‌شود اگر سالمند مشکل خاصی ندارد هفته ای ۱۵۰
دقیقه برنامه فعالیتی را داشته باشد. ورزش‌های آرام مانند تایچی و یوگا
نیز برای این طیف سنی مفید است. البته این ورزش‌ها هزینه بر هستند و دولت
باید تمهیداتی را برای رفاه بیشتر سالمندان و استفاده از وسایل تفریحی
بیندیشد و کارت‌های ویژه و تخفیف هایی را برای آنها در نظر بگیرد.
۷- در نظر گرفتن تجربیات سالمندان و استفاده بهینه از آن
در کشورهای شمال اروپا از تجربه‌های نسل
قدیم استفاده بهینه می‌شود. آنها از سالمندان در مهد کودک‌ها و مدارس
ابتدایی دعوت می‌کنند تا برای آنها از تجربه و اتفاق‌های گذشته تعریف کنند.
این کار هم حس خوبی به سالمندان می‌دهد و هم بدین وسیله گسست بین نسلی از
بین می‌رود و ۲ نسل قدیم و جدید به هم پیوند می‌خورند و کنار هم قرار می‌گیرند.
*دکتر فرشاد شریفی، اپیدمیولوژیست عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران