خوب، بد، زشت «كيميا»

مجموعه تلویزیونی «کیمیا» به‌رغم اینکه از نظر ساختار و محتوا نقد‌های زیادی را در پی داشته است، اما توانسته در شبکه‌های اجتماعی جای خود را پیدا کرده و بینندگان این سریال در مناسبت‌های مختلف یادی از «کیمیا» می‌کنند، به نحوی که حتی لغو برخی تحریم‌ها در اثر اجرای برجام را منتسب به تلاش‌های کیمیا می‌دانند! پدیده کیمیا را می‌توان از چند وجه مورد توجه قرار داد.
زمانی که سرجو لئونه از ایتالیایی‌های فعال در هالیوود فیلم مشهور «خوب، بد، زشت» را ساخت، عنوانی را به وجود آورد که بعد‌ها مانند ضرب‌المثلی مورد استفاده قرار گرفت. حال با وامداری از این عنوان می‌توان بسیاری از مسائل چند بعدی را نقد و بررسی کرد.
  
کیمیا خوب است
مجموعه کیمیا اتفاق خوبی در تلویزیون به شمار می‌رود. مجموعه‌ای است که از نظر کمی سنت‌شکنی کرده و از نظر تعداد قسمت‌های سریال رکورددار است. از این‌رو می‌توان «کیمیا» را راهگشای تولید مجموعه‌های بلند در تلویزیون دانست. کیمیا سریال خوبی است زیرا یک درام بلند ایرانی است و بینندگان تلویزیون می‌توانند به جای اینکه سریال‌های کره‌ای یا کانادایی بلند را ببینند سریالی را تماشا کنند که براساس فرهنگ بومی کشورمان ساخته شده و طی آن به برخی از وقایع مهم تاریخ معاصر اشاره شده است. همچنین می‌توان کیمیا را سریال موفقی دانست زیرا از سطح یک مجموعه تلویزیونی فراتر رفته و در شبکه‌های اجتماعی حضور دارد حتی اگر این حضور به واسطه ساخت لطیفه و مزاح باشد. غالباً پدیده‌هایی در شبکه‌های اجتماعی توسط کاربران ایرانی نشر داده و مورد بحث قرار می‌گیرد که از نظر اجتماعی دارای بار و ارزش شده و احساس نیازی را در کاربران به وجود آورده باشد. زمانی که پای کیمیا این فضا باز شده یعنی حتی کسانی که به این سریال نقد دارند، آن را تماشا می‌کنند و پیگیر داستان آن هستند. گفته می‌شود کیمیا از نظر هزینه ساخت در برابر زمان سریال رقم سنگینی به شمار نمی‌رود. اگر رقم تولید این سریال آنگونه که گفته شده به صرفه بوده باشد، «کیمیا» می‌تواند الگویی برای دیگر مجموعه‌های تلویزیونی باشد.
  
کیمیا بد است
مجموعه تلویزیونی کیمیا را می‌توان مجموعه ضعیفی دانست. با وجود اینکه نویسنده فیلمنامه به دلیل طولانی بودن زمان سریال امکان شخصیت‌پردازی قوی را داشته است، در عوض هیچ کدام از شخصیت‌های کیمیا دارای عمق نیستند. به نظر می‌رسد دوران شخصیت‌های سیاه و سفید در فیلم‌ها گذشته باشد و بستر صد و خرده‌ای قسمت کیمیا به وجود آورده می‌توانست به خلق شخصیت‌های خاکستری که تعلیق سریال را نیز افزایش دهد کمک کند که باز هم این اتفاق رخ نداد. به‌رغم انتخاب برهه تاریخی پرکشمکشی در تاریخ معاصر، سریال در پرداخت به حوادث تاریخی عملکرد ضعیفی داشته است. این در حالی است که در سینمای جهان نمونه‌های بسیار موفقی از پرداخت درام در بطن یک حادثه تاریخی یا یک دوره مشخص از تاریخ را داریم. به نظر می‌رسد پرداختن به انقلاب اسلامی و دفاع مقدس که جزو مهم‌ترین حوادث و تأثیرگذارترین وقایع تاریخ کشورمان است باید پررنگ‌تر و قوی‌تر از این در سریال گنجانده می‌شد. کیمیا حتی در پرداخت به تاریخ از سطحی‌نگری به ساده‌انگاری رسیده که اعتراض‌هایی را در پی داشته است. اشغال خرمشهر و نقش افسر ساواک در اشغال این شهر و عدم توجه به شخصیت شهید جهان آرا در چند قسمت گذشته که به اعتراض خانواده شهید نیز منجر شد بخشی از این ساده انگاری‌هاست. حتی در بحث ازدواج اول «کیمیا» نیز بحث شرعی اذن پدر برای بینندگان شبهه‌انگیز شد.
  
کیمیا زشت است
به کار بردن زشت تنها برای تکمیل کردن سه‌گانه خوب بد زشت است و به معنای زشت بودن سریال کیمیا نیست. در عوض کیمیا در برخی از موضوعات آنقدر ضعیف است که می‌شود برای آنها عنوان مستقل زشت را در نظر گرفت. «کیمیا» گاف‌های زیادی دارد که برخی از آنها بسیار مشهود است و برخی دیگری مانند ویراستاری کتاب آیت‌الله طالقانی ایرادی فنی است که صرفاً عده‌ای از افراد از آن مطلع بودند. البته محمدرضا شفیعی، تهیه‌کننده کیمیا معتقد است: سیستم گاف‌گیری، سیستمی است که رسانه‌ها راه‌اندازی کردند تا گاف بگیرند در حالی که رسانه‌ها به‌ویژه رسانه‌هایی که در حوزه فرهنگ و هنر تخصص دارند باید نگاه عمیق‌تری به حوزه سریال و فیلم داشته باشند وگرنه اینکه در فلان پلان یک 206 دیده شد خیلی موضوع سطحی است در حالی که ما باید یاد بگیریم به دنبال مسائل جدی‌تری سریال کیمیا باشیم چراکه برخی از مسائل جزیی - که بعضی‌های آن نیز ساختگی است – نباید مورد توجه قرار بگیرد هرچند که می‌پذیریم ما هم اشتباهاتی داشتیم. حتی اگر موضع تهیه‌کننده سریال را درست بدانیم آیا مجموعه الف تلویزیون که زمان طولانی صرف تولید آن شده نباید برای بینندگانش ارزش و اعتبار قائل شود که در زمان تدوین این همه گاف به وجود نیاید؟!
می‌شود به عناوین ذکر شده برای خوب، بد، زشت سریال کیمیا عناوین دیگری را ذکر کرد و نقاط قوت و ضعف بسیاری را برای این مجموعه برگزید، ولی نباید این نکته را فراموش کرد که کیمیا اولین تجربه بلند تلویزیون است و می‌توان بسیاری از خطاهای این سریال را به پای آزمون و خطا این سریال گذاشت.