مغزتان را فعال نگه دارید تا آلزایمر سراغتان را نگیرد زندگی منهای گذشته
صحبت از ابتلا به بیماری آلزایمر است، بیماری که آمارها نشان می‌دهند
حدود ٣۶میلیون نفر در دنیا مبتلا باشند در خصوص تعداد مبتلایان در ایران
آمار دقیقی وجود ندارد ولی تخمین زده می‌شود حدود ٣٠٠ تا ۴۵٠هزار نفر مبتلا
به این بیماری مبتلا باشند. سازمان بهداشت جهانی تخمین می‌زند جهان در
سال‌های آینده با جمعیت عظیمی از سالمندان روبه‌رو خواهد بود و اگر آمادگی
لازم در این زمینه ایجاد نشده باشد، مشکلات و عوارض شایع دوران سالمندی،
معضلات بسیار و هزینه‌های سنگینی را برای خانواده‌ها و جامعه به بار
خواهند آورد.
آلزایمر
بیماری نیست که به تازگی کشف شده باشد؛ بلکه این بیماری تا قبل از اینکه
علم پزشکی آن را کاملا مشخص و تشریح کند هم وجود داشته ولی تشخیص داده
نمی‌شده یا آن را بیماری یا مشکل دیگری می‌دانسته‌اند. البته امروزه شیوع
آن از گذشته بیشتر شده است. متاسفانه به دلیل افزایش عوامل خطرساز در زندگی
امروزی، درصد شیوع و بروز برخی بیماری‌ها مثل سکته، دیابت و نیز آلزایمر
در جامعه بالا رفته است. با آنکه سال‌هاست این بیماری شناخته شده، اما از
جمله بیماری‌‌هایی است که متاسفانه مردم اطلاعات کامل و دقیقی از نوع،
علائم، سرانجام و پیشگیری از آن ندارند. به همین خاطر با دکتر مرتضی سعیدی
متخصص مغز و اعصاب و دانشیار دانشگاه علوم پزشکی مشهد همکلام شدیم تا
اطلاعات بیشتری در این زمینه پیدا کنیم.
آشنایی بیشتر با آلزایمر
آلزایمر
شایع‌ترین نوع «زوال عقل یا همان دمانس» است. با شروعی تدریجی و پیشرفتی
مداوم است که به تدریج حافظه و توانایی‌های ذهنی دیگر مانند تفکر، استدلال و
قضاوت فرد را تحت تأثیر قرار می‌دهد و او در انجام وظایف روزانه زندگی با
مشکل مواجه می‌شود.
در واقع آلزایمر نوعی بیماری مربوط به مغز است که
ماهیت آسیب‌شناختی آن در سال١٩٠۶ به وسیله یک پزشک آلمانی به نام «آلویس
آلزایمر» توصیف شد. در این بیماری رسوب غیرعادی برخی پروتئین‌ها در مغز،
کاهش نقل و انتقال‌های عصبی و در نهایت تحلیل رفتن و کوچک شدن مغز اتفاق
می‌افتد. آلزایمر در بخشی از قسمت گیجگاهی مغز که مسئول نگهداری اطلاعات،
حافظه و یادگیری است، شروع می‌شود و با توجه به روند پیشرونده بیماری
به‌تدریج سایر بخش‌های مغز را هم درگیر می‌کند.
فراموشی شایع‌ترین علامت در آلزایمر
«فراموشی»،
شایع‌ترین علامتی است که در مراحل اولیه بیماری به صورت اختلال در حافظه
کوتاه‌مدت، خود را نشان می‌دهد و سپس حافظه بلندمدت را هم درگیر می‌کند.
آلزایمر با «فراموشی» آغاز می‌شود اما به مرور زمان و با پیشرفت بیماری،
کارکردهای مغزی هم یکی پس از دیگری مختل می‌شوند یا از بین می‌روند. به
همین دلیل مشکلات ذهنی و جسمی فراوانی در فرد به وجود می‌آید، اما متاسفانه
بیشتر مردم آن را فقط بیماری حافظه و فراموشی می‌دانند.
همه به آلزایمر مبتلا نمی‌شوند
یکی
از پرسش‌های رایج درباره این بیماری آن است که آیا همه ما با رسیدن به سن
سالمندی مبتلا به آلزایمر می‌شویم. در پاسخ به گروه از افراد و این پریش
باید گفت، آلزایمر بیماری است که با افزایش سن اتفاق می‌افتد و سن در ابتلا
به آن نقش اساسی دارد. با افزایش سن، مقداری از توانایی‌های ذهنی و جسمی
افراد کاهش می‌یابد، زیرا مغز هم مانند سایر قسمت‌های بدن دچار تغییر،
تحلیل و فرسودگی می‌شود و اگر برای حفظ و مراقبت از آن اقدامی انجام نداده
باشیم، ممکن است رو به زوال و نابودی برود. این بیماری یکی از مشکلات شایع
دوران سالمندی است و احتمال ابتلا از سن ۶۵تا۶٠سال به بعد بیشتر می‌شود،
اما الزاما هر فرد مسنی به آلزایمر دچار نخواهد شد.
هر چند یکی از
عواملی که شانس ابتلا را افزایش می‌دهد عامل ارث و ژنتیک است، اما این تصور
که اگر با مبتلا شدن پدر یا مادر فرزندان هم مبتلا می‌شوند اشتباه است.
آلزایمر با این علائم خود را نشان می‌دهد
برخی
از علائم این بیماری زود نمودار می‌شوند که حالت هشدار‌دهنده برای
اطرافیان دارد تا برای مداخله‌های درمانی اقدام کنند. از جمله علائم
می‌توان اختلال حافظه، اختلال در انجام وظایف روزمره، گم‌کردن زمان و مکان،
اختلال در گفتار، اختلال در قضاوت، اختلال در تفکر، تغییر در خلق‌و‌خو،
جابه‌جا‌گذاشتن وسایل، از دست‌دادن یا کاهش انگیزه زندگی و تغییرات
شخصیتی.
از تشخیص تا درمان
روند
پیشرفت بیماری در افراد مختلف با توجه به شرایط و پیشینه زندگی، زمان
تشخیص، نوع اقدام‌های مراقبتی و درمانی متفاوت است و گاهی به ١٠سال هم
می‌رسد. به طور کلی این بیماری ٣مرحله دارد؛ در مرحله اول یا خفیف، علائم
به‌تدریج ظاهر می‌شوند و مشکلاتی را برای فرد به وجود می‌آورند. در مرحله
میانی، تمام علائم بروز می‌کنند و بیمار قادر نیست تنها زندگی کند و حتما
به همراهی نیاز دارد. در مرحله نهایی هم به دلیل درگیر‌شدن بخش‌های زیادی
از مغز، علاوه بر مشکلات ذهنی، مشکلات جسمی متعددی نیز در فرد به وجود
می‌آید و بیمار برای زندگی، کاملا به دیگران وابسته می‌شود.
عوامل بروز این بیماری
بیماری
آلزایمر هم مثل خیلی از بیماری‌ها یک عامل دقیق و مشخص ندارد و عوامل
متعددی از جمله وراثت، پیری، تغذیه ناسالم، کمبود فعالیت‌های ذهنی، انزوا و
نداشتن فعالیت‌های اجتماعی، استرس‌ها و فشارهای روحی و روانی، صدمه به
سر، آلاینده‌ها، شیوه زندگی ناسالم، چاقی و کم‌تحرکی، بالابودن مزمن و
مداوم قند، چربی و فشارخون در بروز آن موثر شناخته شده‌اند.
چه زمان نگران ابتلا باشیم
نمی‌توان
هر فراموشی یا اختلال در گفتار را به پای آلزایمر گذاشت، بلکه اگر این
علائم هشدار دهنده و غیرطبیعی و تکرارشونده در فرد دیده شود، حتما باید
اقدام‌های تشخیصی انجام بگیرد. اولین و ساده‌ترین کار هم انجام تست حافظه
به وسیله مشاور و روان‌شناس است. در صورت تشخیص احتمالی، بیمار برای
بررسی‌های بیشتر به پزشک متخصص ارجاع داده می‌شود و اقدام‌های تشخیصی مانند
سی‌تی‌اسکن، ام‌آر‌آی، نوار مغزی، آزمایش مایع نخاع و... برای فرد مشکوک
به ابتلا انجام می‌گیرد.
خبر خوب، خبر بد
پرسش اصلی و اساسی
این است که چگونه از ابتلا به بیماری پیشگیری کنیم. به عبارت دیگر از
مغزمان چگونه محافظت کنیم تا در مقابل بیماری مصون بمانیم. خبر خوب اینکه
انسان‌ها با پیشرفت‌ها درمانی بیشتر از گذشته عمر می‌کند و خبر بد این که
تعداد بیشتری از انسان‌ها در سال‌های بعد به دمانس (از‌دست‌دادن حافظه)
دچار می‌شوند. اما شما می‌توانید با استفاده از این راهنما و به کار گرفتن
نکته‌های موجود در این مطلب از ابتلا به فراموشی فرار کنید.
از همین امروز اقدام کنید
برای اینکه از مغزتان محافظت کنید نباید امروز را به فردا موکول نمایید.
شاید با خودتان بگوید این بیماری است که از سن ۶٠سالگی سراغمان می‌آید و
نیازی نیست از حالا به فکر باشیم. درست است که بیماری فراموشی سالخوردگی و
سایر مشکلات حافظه از۶۰سالگی به بالا شروع می‌شود، اما شما برای محافظت
از مغزتان باید از همین حالا اقدامات لازم را شروع کنید. مطالعات پزشکان
نشان داده، اولین نشانه‌های کاهش عملکرد نورون‌های عصبی و سرعت و انتقال
رشته‌های عصبی حدود ۳۰سالگی شروع شده و در ۴۰سالگی آرام‌آرام تخریب
سلول‌های مغزی آغاز می‌شود. شیوه زندگی امروز شما نقش مهمی را در وضعیت
آینده شما ایفا می‌کند. استفاده از موادمخدر و برخی داروها، کلسترول بالا و
بی‌تحرکی و نداشتن ورزش کافی مسائلی است که احتمال ابتلا به فراموشی را
افزایش داده و سن ابتلا به آن را کاهش می‌دهند.
مغزتان را ورزش بدهید
برای
مدت ۱۵دقیقه با سرعت نسبتا بالا، یعنی سرعتی که در آن نتوان به راحتی
صحبت کرد، پیاده روی کنید. مطالعه‌ای که در ژاپن انجام گرفته نشان داده
افرادی که هر روز پیاده روی می‌کنند یا می‌دوند کمتر احتمال دارد به
آلزایمر مبتلا شوند. در دقیقه پنجم دویدن از دوستانی که همراهتان هستند،
بخواهید این کلمات را با صدای بلند برایتان بخوانند: خسته، عضله، پیروزی،
دونده، تناسب اندام، سرعت، ریه‌ها، تمرین کردن، آسیب دیدن، تردمیل، تعریق،
خستگی، رکورد، سریع، لاغرتر، پایان، با سرعت هرچه تمام‌تر، کربوهیدرات،
ضربان قلب، منطقه، استراحت و مسابقه بعد از آنکه پیاده‌روی کردید، سعی کنید
تمام لغاتی را که به شما گفته شده را به خاطر بسپارید.
مغز سالم در گرو قلب سالم
خوشبختانه شما می‌توانید کارهای زیادی برای کمک به مغزتان انجام دهید،
برای مثال هر اقدامی که به تقویت قلب شما بینجامد به مغز شما هم کمک
می‌کند. قلب شما خون را به تمام بدن پمپاژ می‌کند و اکسیژن را به تمام
بافت‌ها می‌رساند و طبیعی است که مشکل در کار قلب باعث اختلال در رساندن
اکسیژن به بافت‌ها (و مثلا بافت مغز) و مشکلات بعدی می‌شود. درباره سایر
مشکلات حاشیه‌ای، باید گفت بر اساس مطالعات انجام گرفته بیشتر افراد جوانی
که مبتلا به دمانس، فراموشی و مشکلات ذهنی، اضافه وزن، بیماری دیابت، یا
افرادی که دچار سکته مغزی می‌شوند سه برابر دیگران دچار دمانس یا آلزایمر
می‌شوند.
مواظب لثه‌هایتان باشید
لثه‌های خونریزی دهنده به
معنای افزایش احتمال ابتلا به آلزایمر در آینده است. مطالعات نشان داده،
افرادی که دچار مشکلات لثه هستند و بهداشت دهان و دندان را رعایت نمی‌کنند،
به احتمال بیشتری در آینده دچار مشکل از دست دادن حافظه و مشکلات شناختی
می‌شوند. رابطه قوی هم میان سلامت لثه‌ها و سلامت قلب وجود دارد و شاید
همین عدم سلامت قلب در افرادی که دچار مشکلات لثه هستند، علت مشکلات
حافظه‌ای در آینده باشد.
تمرینی برای پیشگیری از آلزایمر
جمجمه،
حافظه، اولین، تفکر، مغز، مختصر، مسن ترین، آخرین، تعقل، فراموشی،
به‌یاد‌آوردن، رؤیا، تشخیص، تعلیق، تردید، گم‌شدن، دلیل، ذهن، کنه، سلول،
عجیب، تفکرات، مسن‌تر. بعد از یادآوری کلمات یک دقیقه سوار دوچرخه شوید و
سریع رکاب بزنید، بعد حین رکاب‌زدن سعی کنید همه لغات را به فاصله بیان
کنید. در بار دوم وقتی مشغول رکاب زدن هستید، سعی کنید لغاتی را که با حرف
«ت» شروع می‌شوند، به یاد بیاورید.
راه‌هایی برای فعال‌شدن مغزتان
یادتان
می‌آید هرکول پوآرو سلول‌های خاکستری مغزش را تقویت می‌کرد که به راستی
کاری درست است و شما هم باید چنین کاری را انجام بدهید. در ادامه به شما
راهکارهایی پیشنهاد می‌کنیم که ماده خاکستری مغزتان را علیه پیر شدن تحریک
کند.
قوی دست بدهید
اگر از جمله افرادی هستید که به دنبال راهی
برای پیشگیری از آلزایمر هستید باید قدرت دست‌تان را تقویت کنید.
پژوهشگران معتقدند افرادی که قوی دست می‌دهند کمتر مبتلا به آلزایمر
می‌شوند، زیرا قوی دست دادن، نشان‌دهنده قدرت فرد است و این امر نشان
می‌دهد که احتمال کمتر برای ابتلای به آلزایمر در آینده هست. برای آنکه
قدرت خود را بسنجید، می‌توانید دمبل‌هایی به وزن یک دهم وزن خودتان را در
هر دست بگیرید و با آن‌ها حرکت کنید. اگر نتوانید ۲۵متر را با این وزنه‌ها
در دست طی کنید، یعنی احتیاج به تمرینات قدرتی دارید.
مغزتان را به چالش بکشید
به
چالش کشیدن مغز هم کمک شایانی به شادابی مغز می‌کند. درواقع مطالعات
پژوهشگران نشان داده که قرار گرفتن در مقابل یک معما و حل یک مسئله
می‌تواند مانع از تخریب پروتئین‌های خاص در مغز شود. حل جدول کلمات متقاطع و
سودوکو ذهن شما را به چالش می‌کشد. سپس سعی کنید در کارتان هم تنوع ایجاد
کنید و به حل مسائل کاری بپردازید. این را هم بدانید که مغز سورپرایز شدن
را دوست دارد و از این چالش استقبال می‌کند.
سرتان سلامت باد
اینکه
با ورزش کردن می‌توانیم از ابتلا به بیماری‌ها پیشگیری کنیم، شکی نیست.
اما در حین ورزش‌کردن هم باید مراقب سلامتی‌مان باشیم تا دچار آسیب‌دیدگی
نشویم. زیرا پزشکان معتقدند هرگونه ضربه وارد شده به سر می‌تواند احتمال
ابتلا به دمانس در آینده را بالا ببرد. حتی زدن ضربه با سر به توپ (هد زدن)
هم ممکن است در آینده باعث افزایش احتمال ابتلا به فراموشی شود. برای همین
سعی کنید تا می‌توانید از سرتان در مقابل هر ضربه یا اتفاقی محافظت کنید.