یک عضو هیئت علمی دانشگاه گفت: مجموعه‌ای از انسان‌ها از قومیت‌ها، ملل،
زبان‌ها و ادیان مختلف در اربعین دور هم جمع می‌شوند و یک هویت جدید با
محوریت امام حسین (ع)در آنها شکل می‌گیرد، ابعاد این هویت باید واکاوی شود،
چراکه این هویت، هویت ملی آن شخصی نیست که قبل از اربعین بوده است.
مسعود معینی‌پور در گفت‌وگو با خبرنگار دین و اندیشه خبرگزاری دانشجویان
ایران(ایسنا)، با اشاره به ظرفیت‌هایی که می‌توان درباره اربعین به آن توجه
کرد، اظهار کرد: یکی از این ظرفیت‌ها نگاه جهان‌شهری است، یعنی هویت جهانی
جدیدی که به وجود می‌آورد. وحدت و انسجام و همچنین نسخه اصلی معنویت که در
اربعین وجود دارد، یکی از ظرفیت‌های این منسک دینی است.
وی با بیان این‌که «مناسک دینی، مجموعه‌ای از آیین‌هایی است که بر محور یک
اتفاق دینی یا سنت آئینی شکل می‌گیرد» افزود: این مناسک بر محوریت یک حکم
شرعی یا امر استحبابی شکل می‌گیرند و جامعه جدیدی را به وجود می‌آورند، این
جامعه مجموعه‌ای از انسان‌ها هستند که با محوریت آن مناسک دینی، یکسری
کنش‌های اجتماعی دارند و عرفی بر آنها حاکم می‌شود. این عرف، سنت و منسک
نوعا برآمده از آن حکم شرعی استحبابی یا واجب است. مثل نماز جمعه، نماز
عید، آیین هیئت مذهبی و مثل اربعین که منسک دینی استحبابی است و یا مثل حج
که منسک دینی واجب است.
این عضو هیئت علمی دانشگاه باقرالعلوم با اشاره به این‌که «باید این مناسک
از منظر جامعه شناختی واکاوی شوند» خاطرنشان کرد: در این مناسک کنش‌های
اجتماعی صورت می‌گیرد که داده‌های رفتاری را به وجود می‌آورد و این داده‌ها
باید واکاوی شود. این رویکرد جامعه شناختی است و کار جامعه شناسی هم همین
است، یعنی کنش‌های اجتماعی را در محور اصلی می‌گذارد و آنها را بررسی
می‌کند که خروجی این کنش‌های اجتماعی به کجا می‌رسد.
وی با اشاره به چاپ کتاب « مدنیت، عقلانیت، معنویت در بستر اربعین» گفت:
کاری که ما با محوریت مناسک دینی و مطالعه در مورد اربعین انجام داده‌ایم، سویه اصلی آن همین بوده است که جامعه جدیدی با محوریت اربعین و ویژگی‌هایی
که ما درباره حرکت اباعبدالله(ع) می‌دانیم، در حال شکل‌گیری است و این
جامعه جدید دارای ظرفیت‌هایی است. اولین ظرفیتی که در این جامعه جدید به
وجود می‌آید این است که هویت جدیدی در انسان‌ها پدید می‌آورد.
معینی‌پور ادامه داد: تقریبا این کتاب با رویکردی که دارد، شاید بتوان گفت
اولین اثر است. ما کتاب‌هایی را در مورد مناسک دینی کار کرده‌ایم، اما در
حوزه اربعین با این محوریت و با این شکل در چارچوب مجموعه مقالات علمی -
نظری کار نشده است.
وی با اشاره به این‌که «اگرچه اربعین در قالب نظریات جامعه شناسی غربی،
قابل بررسی است اما کافی نیست» گفت: تمام چارچوب‌های نظری برآمده از تفکر
جامعه شناسی غربی پاسخ واکاوی ابعاد هویتی و تمدنی اربعین را نمی‌دهد و
باید چارچوب‌های نظری جدید و بومی با محوریت ادبیات دینی که در روایات و
آیات حرف‌های متفکران اسلامی است، به وجود بیاید.
معینی‌پور گفت: در این اثر نیز از چارچوب‌های نظری غربی استفاده کرده‌ایم،
اما این برای کار ما کفایت نمی‌کند. باید بر اساس انباشت علمی خودمان
چارچوب نظری تولید کنیم.
به گزارش ایسنا، در نخستین «همایش ملی اربعین»، از کتاب «مدنیت، عقلانیت،
معنویت، در بستر اربعین حسینی» شامل مجموعه مقالاتی درباره موضوعات مرتبط
با اربعین رونمایی شد. «ظرفیت‌های تمدنی کنگره اربعین حسینی»، «ظرفیت‌شناسی
اربعین»، «اربعین، احیای الگوی زائرانه و اصلاح الگوی زیارت گردشگرانه»،
«فهم عراق از دریچه تجربه زیسته عراقی‌ها،
تلاش به منظور ارائه یک الگوی نظری»، « مراسم آیینی اربعین حسینی1436؛
تلاش برای بازخوانی» و ... از جملات مقالات این کتاب است که به اهتمام
مسعود معینی‌پور منتشر شده است.