فرد سالمند به دلیل ضعف عضلانی و نداشتن تعادل جسمانی و
سرگیجه که معمولا ناشی از تغییرات فشارخون است، اغلب قادر به حفظ تعادل در
راه رفتن نیستند و در معرض خطر سقوط و زمین خوردن هستند. اینگونه حوادث
ممکن است در حمام، راه پله، سطوح لیز و لغزنده (به‌خصوص سطوح سنگی و
پوشیده‌شده با پارکت و سرامیک) و حتی در زمان خروج از تختخواب اتفاق بیفتد.
عواملی که سالمندان را در فصل زمستان بیشتر دچار حادثه می‌کند، علاوه بر
وضعیت جسمی، یخ‌زدگی و نداشتن دید کافی در معابر شهری و روستایی است.
لیزخوردن در زمین برفی یا یخ‌زده باعث آسیب استخوان‌ها و ماهیچه‌ها میشود و
شکستگی استخوان را به دنبال خواهد داشت. این پدیده خود منجر به عوارضی
مانند لخته شدن خون و ایجاد زخم‌های ناشی از فشار و ضربه میشود و بیشترین
تماس با اورژانس‌ها و درخواست خدمات پزشکی و فوریت‌ها به این علت است.این
روند خطرناک است ولی به آسانی قابل پیشگیری است. علاوه بر
این، سرما باعث کاهش سطح هوشیاری به‌خصوص در سالمندان میشود و با گرم نگه
داشتن آنها می‌توان از این عارضه نیز جلوگیری کرد.
از خطرهای دیگری که سالمندان را تهدید می‌کند، حوادث ناشی از
برخورد با وسایل نقلیه است. با وجود روند نزولی آمار مرگ‌ومیر ناشی از
حوادث ترافیکی در کشورمان، متاسفانه این آمار برای سالمندان در کشور روند
صعودی دارد. نرخ مرگ‌ومیر ناشی از حوادث رانندگی در سالمندان بالاست و
به‌طور متوسط از هر 5 نفر سالمند، یک نفر در سال به نحوی دچار حوادث
ترافیکی که نیمی از آنها در شهرها رخ می‌دهد، میشود.
فقط در شهر تهران، طبق آمارهای منتشر شده از حوزه معاونت حمل و
نقل شهری، به‌طور متوسط حدود یک‌سوم مرگ‌ومیرهای ناشی از حوادث ترافیکی،
مربوط به سالمندان است. در این میان از هر 10 نفر سالمندی که در این حوادث
کشته می‌شوند، 6 نفر عابر پیاده، 2 نفر سرنشین خودرو و 2 نفر راننده هستند.
علت مرگ سالمندان در اثر حوادث ترافیکی 50 درصد به دلیل ضربه
به سر و 25درصد به دلیل شکستگی‌های متعدد گزارش شده است و دوسوم سالمندانی
که بر اثر حوادث ترافیکی کشته می‌شوند، 60 تا 74 ساله و یک‌سوم 75 سال و
بالاتر سن دارند. از نظر نسبت جنسی مردان سالمند 4 برابر زنان سالمند دچار
مرگ ناشی از حوادث ترافیکی می‌شوند. با توجه به این موضوع، ارتقای ایمنی
عابران پیاده سالمند، ضروری است.دکتر حمید سوری رئیس مرکز تحقیقات ارتقای
ایمنی و پیشگیری از مصدومیت‌های دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی مهمترین
خطرات پیش روی سالمندان و راهکارهای مقابله با آن را مطرح نموده است.
-عموما چه سنی سن سالمندی عنوان شده است و چند درصد جمعیت ایران را افراد سالمند تشکیل می‌دهند؟
پدیده سالمندی پدیده متداولی است که هر انسان در طول دوران
زندگی و رسیدن به سن میانسالی آن را تجربه می‌کند.مسلما بهبود خدمات
بهداشتی-درمانی،وضعیت و کیفیت زندگی در رسیدن افراد به سن میانسالی تاثیر
گذار است .آنگونه که مشاهده می‌شوددر دهه‌های اخیر شاهد افزایش سالمندی در
جوامع مختلف بوده ایم و بنا بر آمارها جمعیت بسیاری از کشورها به سمت
سالمندی حرکت می‌کند .در سی سال گذشته 3 درصد جمعیت ایران را سالمندان
تشکیل می‌دادند در حالی که هم اکنون بیش از 7 درصد جمعیت ایران سالمند است
.نه تنها ایران رو به سالمندی و پیری جمعیت حرکت می‌کند بلکه بسیار از
کشورها آمارهایی به مراتب بیشتر از ایران دارند مثلا 15درصد جمعیت ژاپن را
میانسالان تشکیل می‌دهند .سن سالمندی بر اساس تعاریف سازمان بهداشت جهانی
بالای 60سال است اما برخی سازمانها آن را 65 سال تعریف می‌نمایند .یکی از
شاخصه‌های مهم درتعیین سن سالمندی سن امید به زندگی و شیوه زندگی افراد در
جوامع مختلف است .مسلما عادت‌های غذایی و مواجهه با عوامل محیطی می‌تواند
در تغییر سن سالمندی موثر باشد.آنچه علاوه بر مسائل اجتماعی،اقتصادی و
فرهنگی در پدیده سالمندی قابل بررسی است توجه به ساختار سنی این گروه از
مردم جامعه و محدودیت هایی است که در جامعه با آن مواجه می‌شوند .صدماتی که
عمدتا سالمندان با آن درگیر و از آن رنج می‌برند را می‌توان در 2دسته مورد
بررسی قرار داد .یکی از متداول‌ترین آنها خطر سقوط می‌باشد .سقوط صرفا به
معنای پرتاب شدن از سطح بلند نیست بلکه می‌تواند در زمین مسطح هم به دلیل
تحلیل قوای جسمانی و عدم برخورداری کامل از تواناییهای جسمی و روحی مناسب
اتفاق بیفتد زیرا با ورود به سن سالمندی عضلات قدرت خاص خود را از دست می‌دهند و آنچه مهم است توجه به این مساله است که اکثر سالمندان به دلیل
تنهایی و نداشتن فعالیت و برنامه خاصی مدت زیادی از ساعات روز خود را
درخارج از منزل به سر می‌برند بنابراین توجه به برخی از امور در مورد
میانسالان از اهمیت قابل توجهی برخوردار است
-با توجه به اینکه بسیاری از سالمندان در اثر تصادفات
رانندگی در معابر و پیاده روها یا در حال رانندگی جان خود را از دست می‌دهند مهمترین برنامه هایی که در این موارد می‌تواند تاثیر گذار باشد تدوین
چه قوانینی است؟
-یکی از مسائل مهمی که در ساختار شهری و قانونگذاری می‌بایست
مورد توجه قرار بگیرد توجه به معابر تردد میانسالان در شهرهای بزرگ است
.همچنین برخی از افراد میانسال به دلیل مشکلات مالی به رانندگی پرداخته
تا از این راه درآمد داشته باشند .آمارها می‌گوید درصد قابل توجهی از مرگ
سالمندان ناشی از سوانح رانندگی است .سالمندان از قوای جسمی و حرکتی قابل
توجهی برخوردار نیستند و طبیعتا همانند جوانان نمی‌توانند با هوشیاری کامل
با مخاطرات و آسیب‌های اجتماعی مواجه شوند لذا یکی از مهمترین ملاحظات
درخصوص این گروه سنی توجه به مساله رانندگی سالمندان است .متاسفانه در دادن
گواهینامه یا تمدید آن فقط به بینایی راننده توجه میشود در حالی که برای
رانندگی می‌بایست به قوای جسمی و به خصوص هوشیاری فرد توجه شود.به همین
دلیل بسیاری از کشورهای توسعه یافته برای رانندگی میانسالان سناریوهای
متفاوتی را طراحی نموده اند که عبارت است از اینکه افراد سالمند از
رانندگی بر ماشین‌های سنگین و اتوبوس ،مینی بوس، کامیون و تاکسی محدود شده
اند .همچنین علاوه بر معاینه چشم معاینات جانبی بسیاری از سالمند به عمل
آورده میشود تا در کنار سنجش بینایی از سلامت کامل فیزیکی و روانی فرد
آگاهی‌های لازم کسب شود.متاسفانه برنامه‌های مطرح شده هنوز در ایران محقق
نشده و برای رانندگی سالمندان محدودیت خاصی تعریف نشده و برنامه مدون و
خاصی بر ای سلامتی این قشر حساس و بعضا سلامتی دیگر افراد جامعه در نظر
گرفته نشده است .مسلما با توجه به شرایط خاص سن رانندگی سالمندان نمی‌توانند در پیچیدگی‌های ترافیکی ساعات طولانی را پشت سر بگذارند و مسلما
تمامی موارد یاد شده می‌تواند بر سلامت راننده سالمند تاثیر سوء بگذارد .
-تردد سالمندان در معابر و خیابانها چه نکاتی مید بایست مورد توجه قرار بگیرد؟
- البته با پیشگیری‌های مختلف می‌توان سلامت جسمی و روحی
سالمندان را بیش از پیش تضمین نمود .مسلما کنترل دارویی سالمندان و توجه به
خوراک و ساعات خواب و بیداری و همچنین تشویق و ترغیب انها به ورزشهای
تعادلی می‌تواند در کنترل بیماری‌ها و بهبود و سلامتی سالمند موثر
باشد.مسلما با توجه به پیشینه زندگی فردی می‌توان گفت او در چه سنی سالمند و
قوایش تحلیل یافته است ممکن است فردی در سن 75سالی از وضعیت جسمانی کاملی
برخوردار باشد و فردی در 65 سالگی توانایی جسمی قابل توجهی نداشته باشد
آنچه در این بین مهم است توجه به علائم خطر آفرینی است که می‌تواند موجب
بروز خطرات خصوصا در رانندگی میانسالان شود .همچنین توجه به تردد عابرین
یکی از خطیرترین وظایف و مسئولیتهایی است که می‌بایست مسئولین بیش از پیش
به آن اهتمام داشته باشند .فرآیند عبور و مرور از خیابان فرآیند پیچیده ای
است و نیاز به تحلیل شرایط موجود دارد اگر سالمندی در زمان کوتاه عبور از
خیابان از قدرت تحلیل وضعیت موجود به خوبی برنیاید مسلما خطرات مختلفی وی
را تهدید می‌کند.ضعفظ قوای جسمی و عدم کشش جسمی همچنین عدم برخورداری کامل
از هوشیاری جزء مسائلی است که سالمندان را در تردد از معابر و خیابانها با
مشکلات مواجه می‌کند یقینا یک فرد سالمند ممکن است در زمان کوتاه عبور از
خیابان در محاسباتش دچار مشکل شود و نتواند زمان رسیدن خودروی مقابل و
میزان سرعتش را به درستی ارزیابی کند و دچار خطا شود ممکن است مصدوم
شود.بنابراین بهینه کردن محیط شهری برای تردد سالمندان از مواردی است که
توجه بیشتری را می‌طلبد .نه تنها در خیابانها بلکه در مساجد،ساختمان‌های مسکونی و حتی گورستانها فضای مناسبی برای تردد سالمندان طراحی نشده است
همچنین درکلاسهای آموزش رانندگی به رانندگان نوع برخورد و مواجهه با
سالمندان در خیابانها آموزش داده نمی‌شود .اگر در طراحی شهری به سالمندان
توجه شود مسلما به اختلاف سطوح توجه خواهد شد زیرا سالمندان ممکن است متوجه
اختلاف سطوح نشوند و چون اکثر سالمندان دچار پوکی استخوان شده اند با
کوچکترین سقوط و ضربه ای دچار شکستگی می‌شوند و چون امکان ترمیمبه سختی
صورت می‌گیرد، نه تنها خود سالمند درگیر این مساله میشود بلکه خانواده وی
و متعاقب آن جامعه نیز متحمل خسارت‌ها یی خواهد شد.بنابراین برای سالمندان
به عنوان عابرین پیاده باید در شهرسازی،ساخت مساجد،معابر،مجتمع‌های مسکونی
و حتی پل‌های عابر پیاده به گونه ای طراحی و ساخته شود که سلامت سالمند به
خطر نیفتد
-آیا ورزشهای تعادلی می‌تواند در حفظ تعادل سالمند موثر باشد؟
-یکی از مهمترین مسائلی که سالمند و خانواد هایشان می‌بایست
به آن اهتمام داشته باشند ورزشهای تعادلی است یکی از ورزشهای که در کشور
چین مورد توجه سالمندان قرار دارد ورزش تای چی است که تعادل آفرین است
مسلما ورزشهای تعادلی می‌تواند در حفظ تعادل افراد سالمندان مفید باشد اگر
برای سالمندان امکان ورزش در خارج از منزل فراهم نباشد می‌توانند روزانه با
15دقیقه حرکت بر خطوط حاشیه ای فرش تعادل خود را حفظ و در این باره تمرین
کنند.همچنین در صورت مصرف قرصهایی که هوشیاری را دچار اختلال می‌کنند می‌بایست کمتر از منزل خارج شوند.بنابراین همه مسئولین از شهرداری‌ها که می‌توانند با طراحی مناسب شهری فضای ایمن‌تری را برای سالمندان ایجاد کنند تا
وزارت مسکن و شهر سازی،سازمان بهزیستی،وزارت بهداشت ،رسانه‌ها و پلیس
راهنمایی و رانندگی می‌بایست در کنار هم با اتخاذ تدابیر موثری در سلامت
جسم و روان سالمندان با ارائه برنامه‌های مدون و حساب شده در سلامت
سالمندان نقش مثری داشته باشند نه تنها سلامت جسمی بلکه سلامت روحی و روانی
سالمندان از مهمترین مسائلی است که می‌بایست به آن نیز توجه شود.