مراسم بزرگ نخل برداری ظهر عاشورا - زارچ یزد
نخل، یا همان سازه‌ی چوبی عظیمی که شهرهای کویری ایران برای برپایی مراسم عاشورا بلندش میکنند، در واقع نمادی از تشییع پیکر مطهر امام حسین(ع) است. در ایام محرم نخل را با پارچه سر تا سر سیاهپوش میکنند.این نخل تزئیناتی نظیر شمشیر ، آینه، میوه، پولکهای مختلف، منگوله‌های تزئینی، دستمال‌های ابریشمی رنگی دارد که در دو طرف نخل بسته میشود.
در دهه اول محرم و یا در دهه آخر صفر، نخل توسط مردم عزادار مانند کشتی به حرکت در می‌آید و سه دور گرد میدان نخل می‌چرخد و آنگاه آرام آرام به درون آشیانه خود باز می‌گردد. مراسم نخل‌برداری در بسیاری از شهرهای استان یزد مختص روز عاشوراست و هر سال با سینه زنی،روضه خوانی و پخش نذری همراه است.
آیین سنتی بیل زنی در روز عاشورا - خوسف بیرجند
آیین سنتی بیل زنی در روز عاشورا - خوسف بیرجند
می گویند طایفه بنی اسد، سه روز بعد از واقعه عاشورا به صحرای کربلا رسیدند و پیکر شهدای این حادثه را دفن کردند، رسم بیل زنی در جنوب خراسان، ادای احترام به کسانی است که پیکر شهدای کربلا را دفن کرده اند.
مردم اعتقاد دارند که بیل هایی که با آن مراسم بیل زنی در عصر عاشورا انجام می‌شوند متبرک هستند و باعث برکت و حلالیت محصولات کشاورزی می‌شوند.
این مراسم احتمالا حدود سیصد سال قدمت دارد،برای برپایی آن هیات‌ها به دسته‌های 15 نفری تقسیم می‌شوند، افراد بیل در دست، دایره وار در کنار هم بیل‌هایشان را به طرف آسمان میبرند و هر فرد در حال حرکت به هوا پریده و تیغه بیل‌ها را به هم می‌‌زند. گروه دیگری از عزاداران نیز با حمل کجاوه ای بزرگ به عنوان نخل و نمادی از تشییع پیکر مطهر امام حسین (ع) و کجاوه یا گهواره‌ای کوچکتر به نشانه تشییع پیکر پاک طفل شیرخوار آن حضرت، روضه خوانی میکنند.
آیین سنتی تاسوعای حسینی در روستای اراضی مبارکه - اصفهان
آیین سنتی تاسوعای حسینی در روستای اراضی مبارکه - اصفهان
مراسم اهالی دو روستای اراضی و باغملک در مبارکه اصفهان در ظهر تاسوعا و ظهر عاشورا، قدمتی 300 ساله دارد، در روز تاسوعا، اهالی روستای باغملک به روستای اراضی می‌روند، و در روز بعد، جایشان را عوض میکنند.
میزبان ها،در هر کدام از این دو روز،بسته به توانایی که دارند غذایی تدارک می‌بینند و آن را تزئین میکنند و در غرفه هایی که برای این منظور در حسینه روستا تدارک دیده اند می‌گذارند. بعد از نماز ظهر اهالی روستا در حسینیه را باز میکنند، هر خانواده خانواده ای را که به مهمانی دعوت کرده است به غرفه ای که تدارک دیده می‌برد و با غذا هایی که آماده کرده اند از آنها پذیرایی میکنند.
عزاداری عاشورای حسینی - خرم آباد
زاداری عاشورای حسینی - خرم آباد
آیین گل مالی در لرستان، از جمله آیین‌های پیش از اسلام است که بعدا در دوران اسلام نیز به زندگی ادامه داده است. طبق سنت، مردم برای مرگ قهرمان‌ها و جوانان،این آیین را اجرا می‌کردند و حالا برای عزاداری عاشورا تکرارش میکنند.
آیین گل مالی در لرستان، جزو میراث ملی کشور به ثبت رسیده است، برای اجرای آن خاک تمیز الک شده را در حوضچه هایی که قبلا با آجر آماده شده اند با گلاب نذری و آب گل میکنند. حدود نیمه‌های شب عزادارانی که برخی نذر دارند وارد حوضچه‌های گل شده و بعضی تمام سر و صورت و حتی چشمان خود را آغشته به گل میکنند و به اصطلاح به گل می‌افتند. برخی دیگر از عزاداران تنها سر و صورت و دوکتف و شانه خود را گل می‌زنند و درکنار شعله‌های آتش که به همین منظور تهیه شده خود را خشک میکنند، فرد به گل افتاده این وضعیت را تا ظهر عاشورا حفظ می‌کند.
آیین سنتی مشعل گردانی اعراب در شب هشتم ماه محرم - قم
آیین سنتی مشعل گردانی اعراب در شب هشتم ماه محرم - قم
آیین مشعل گردانی در شب عاشورا - دولت‌آباد شهرری
مشعل گردانی هم در مناطق مرکزی و جنوبی ایران از آیین‌های دهه‌ی اول محرم است که عرب‌ها بیشتر آن را اجرا میکنند،شهر هایی مثل قم و شهر ری، و اردکان یزد میزبان مراسم مشعل گردانی هستند. این مراسم که قبلا با مشعل‌های هیزمی برگزار می‌شد حالا چند سالی است که با مشعل‌های گاز سوز جایگزین شده است.
مراسم مشعل گردانی قدمتی حدود 500 ساله دارد، در دوره هایی از تاریخ از جمله در زمان رضاشاهی اجرای آن با ممنوعیت هایی رو به رو بوده است.
در مناطق مختلف ایران مشعل گردانی در روز‌های متفاوتی از دهه اول محرم برگزار میشود و روایت در این مورد هم متعدد است،برخی در روز اول دهه اول مشعل گردانی میکنند تا آغاز محرم را اعلام کنند، برخی در روز هشتم محرم این مراسم را اجرا میکنند که مناسبتش رسیدن امام حسین(ع) و همراهنش به دشت کربلا است، برخی هیات‌ها هم در شب شام غریبان این مراسم را اجرا میکنند تا یاد شهدا را زنده نگه دارند.
عزاداری زنان آستانه اشرفیه
عزاداری زنان آستانه اشرفیه
در برخی شهرهای شمال کشور، از جمله در آستانه‌ی اشرفیه، بخش دیگری از واقعه‌ی عاشورا توسط زنان بازسازی میشود، دسته‌های عزاداری زنان، به یاد زنان قیبله بنی اسد که برای دفن کشته‌های کربلا رسیده اند،دسته‌های عزاداری به راه می‌اندازند. گاهی بیل و ساقه‌های برنج به همراه خودشان دارند، بیل‌ها نمادی از راه افتادن برای دفن پیکر‌ها است و ساقه‌های برنج را به نشانه‌ی عزا بر سر و صورتشان می‌زنند.
این عزاداری‌ها در برخی شهرها در روز یازدهم محرم برگزار میشود و در برخی شهرها تا هفت روز بعد از واقعه کربلا ادامه دارد.
آیین خیمه کوبی نوش آباد - کاشان
آیین خیمه کوبی نوش آباد - کاشان
آیین خیمه کوبی نوش آباد - کاشان
آیین خیمه کوبی، که در بیشتر مناطق ایران نمونه‌های آن را میشود مشاهده کرد، ترکیبی از شبیه خوانی و عزاداری است، در مراسم خیمه کوبی که در نوش آباد کاشان برگزار میشود، هر سال چند هزار نفر در نقش دو لشکر اشقیا و انبیا دور هم جمع می‌شوند، به همه و حتی بچه‌ها لباس‌های مناسب شبیه خوانی می‌پوشانند.
در حالی که لشکر انبیا توسط لشکر اشقیا به ناحیه ای که از قبل مشخص شده هدایت می‌شوند،خیمه‌های نذری که توسط بچه‌ها حمل می‌شوند را به مکانی که برای برپا کردن آنها در نظر گرفته شده میبرند و بعد رجز خوانی و برپا کردن خیمه‌ها آغاز میشود.
مراسم خیمه کوبی یا همان برپا کردن خیمه‌های دو طرف ، معمولا در روز هشتم محرم انجام میشود، می‌گویند این مراسم حدود یک قرن سابقه دارد و مقدمه ای برای مراسم دیگری است که بازسازی چیده شدن خیمه انبیا و به راه افتادن لشکر اسیران از کربلا به سمت شام در روز یازدهم محرم است.
آیین پولکه گردانی در روستای شیشوان - عجب شیر
آیین پولکه گردانی در روستای شیشوان - عجب شیر
پولکه گردانی از آن آیین هایی است که بیشتر در شمال غرب ایران انجام میشود،قدمت این آیین احتمالا به دوران صفویه بر می‌گردد و آن را به عنوان یکی از نه آیین عاشورایی آذربایجان شرقی به ثبت ملی رسانده است.
پولکه، توپی از پارچه است که آن را به نفت و مواد سوختی آغشته میکنند و در شب عاشورا آتش می‌زنند؛ مشعل یا پولکه اصلی را در میدان اصلی روستا روشن میکنند، بزرگ ترها مشعل‌های بزرگ و کوچک ترها مشعل هایی به اندازه قد و قواره خودشان بر می‌دارند.بعد از روشن کردن منبع اصلی، مشعلی‌های کوچکتر از محله‌ها به سمت به میدان اصلی برده می‌شوند. عزاداران این مشعل‌ها را با زنجیرهای بلندی به دست می‌بندند و با مشعل اصلی روشن میکنند. برخی معتقد هشتند که این آتش گردانی یادآور به آتش کشیده شدن خیمه‌های باقی مانده از کاروان امام حسین(ع) است.
آئین سنتی شمع گردانی - اردبیل
آئین سنتی شمع گردانی - اردبیل
شمع گردانی اردبیل هم از آن مراسم خاص منطقه است،آیینی که برخی معتقد هستند که حدود هزار سال قدمت دارد، بردن شمع به مسجدها و روشن کردن آنها در عصر تاسوعا.
کسانی که نذر دارند،شمع‌ها را از یک مسجد به مسجد دیگر میبرند تا چهل و یک منزل را زیر پا بگذارند.
این مراسم علاوه بر اردبیل در بسیاری از شهرها و روستاهای نزدیک توسط دسته‌های عزاداری به جا آورده میشود، و شمع گردان‌ها آرزو میکنند که حاجت هایشان بر آورده شود. کسانی که نذر غذا و شربت و چای دارند هم معمولا نذری خودشان را به شمع گردان‌ها هدیه می‌دهند.
آیین سنتی چهل منبران در روز تاسوعا - خرم آباد